Σέρρες

Ο νομός

Σίρις, Σίρρα, Σιρραίων πόλις, Σέρραι, τα Σέρρας, Φέρ(ρ)αι ,οι Σέρρες: Ο τόπος του ακανέ, με τις καταπράσινες πεδιάδες, τα ολόλευκα βουνά, τις ιαματικές πηγές με τα  βυζαντινά λουτρά, τις λίμνες και τα σπήλαια. Η πατρίδα, που στα θεμέλιά της αγκάλιασε ψυχές ηρώων σε μακεδονικούς και ρωμαϊκούς τάφους.

Ένας από τους πεδινότερους νομούς της χώρας, η εύφορη κοιλάδα των Σερρών διασχίζεται από τον ποταμό Στρυμόνα. Ο νομός αγκαλιάζεται ημικυκλικά από την οροσειρά Κερκίνης-Βερτίσκου-Κερδυλίων στη δυτική μεριά του, στα βόρεια από το όρος Μπέλες και στα ανατολικά από τις οροσειρές Ορβήλου-Μενοικίου-Παγγαίου. Ο ποταμός Στρυμόνας, που υδροδοτεί την τεχνητή λίμνη Κερκίνη, η οποία ξεδιψά ολόκληρο το νομό Σερρών, εκπηγάζει από τη Βουλγαρία. Διαπερνώντας τα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα ο ποταμός εισέρχεται στα ελληνικά εδάφη μέσω του νομού Σερρών, δημιουργώντας διάφορα υδάτινα ρεύματα, με κυριότερο παραπόταμο τον Αγγίτη, και εκβάλει στο Στρυμονικό κόλπο, όπου οριοθετείτε η περιφέρειά του νομού από το υδάτινο στοιχείο. Κυριολεκτική πηγή ζωής ο Στρυμόνας για τις Σέρρες, που τρέφει τη γόνιμη γη και ευνοεί τις καλλιέργειες των σιτηρών, καπνών, ρυζιών, όσπριων, κηπευτικών και εσπεριδοειδών. Φυσικό επακόλουθο της πλούσιας γης, η σπουδαία κτηνοτροφία του σε ποιοτικές και μεγάλες ποσότητες βοδινού, χοιρινού, αιγοπρόβειου και ορνίθιου κρέατος, αυγών και τυροκομικών, που την κατατάσσουν ψηλά στον συγκεκριμένο εγχώριο τομέα. Ο νομός χωρίζεται σε επτά δήμους μετά την εφαρμογή του Νόμου του Καλλικράτη. Αυτοί είναι : ο Δήμος Σιντίκης, ο Δήμος Βισαλτίας, ο Δήμος Εμμανουήλ Παπά, ο Δήμος Αμφίπολης, ο Δήμος Νέας Ζίχνης, ο Δήμος Ηράκλειας και ο Δήμος Σερρών.

Τα δώρα της φύσης σε αυτή την ευλογημένη γη δοσμένα απλόχερα, προστάτευσαν την αλλοίωσή της ανά τους αιώνες. Η σημερινή εικόνα της με τα επιβλητικά βουνά γύρω από τον απέραντο κάμπο, η αρχαιολογική της κληρονομιά με τα παλαιοντολογικά ευρήματα, σε συνδυασμό με τα θερμά φυσικά λουτρά και την ιδιαίτερη γαστρονομία, την κατέστησε ως έναν τόπο που αλλάζει συνταρακτικά με τις εποχές, καταφέρνοντας να διατηρεί αγέρωχη τη γοητεία του. Η πόλη των Σερρών τοποθετημένη γεωγραφικά σε μία γόνιμη πεδιάδα που δημιουργεί η λεκάνη του ποταμού Στρυμόνα, έκτασης περίπου επτά χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων στο ελληνικό έδαφος, και 86 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πρωτεύουσας της Μακεδονίας, Θεσσαλονίκης, είναι ένας προορισμός που προσφέρεται για οποιαδήποτε περίοδο του χρόνου.

Με ορμητήριο τις Σέρρες υπάρχει η δυνατότητα πολλών κοντινών αποδράσεων σε ένα μωσαϊκό τοπίων με ποικιλία και τεράστια οικολογική αξία.

Ένας τόπος καλειδοσκοπικός, με λίμνες, ποτάμια, υδροβιότοπους, εθνικά πάρκα, βουνά, αξιοθέατα, ένδοξη ιστορία και μια αυθεντική φιλοξενία, «συμπυκνωμένος» σε ένα παλίνδρομο όνομα, που όπως και να το διαβάσει κανείς, παραμένει το ίδιο : ΣΕΡΡΕΣ.

Ιστορικά…αποτυπώματα

Η δυσοίωνη έναρξή του Β’ Βαλκανικού πολέμου είχε ως πρώτο θύμα το νομό των Σερρών. Μετά τη βίαιη εισβολή του Βουλγαρικού στρατού από τα σύνορα στα μέσα του Ιουνίου του 1913, και μετά από συνεχείς αντιστάσεις των ελληνικών ένοπλων δυνάμεων, οι Σέρρες κατέληξαν βομβαρδισμένες από την Ακρόπολή τους στις 27 του ίδιου μήνα, και αποτεφρωμένες ολοσχερώς την επόμενη μέρα. Η απελευθέρωσή της δεν άργησε να έρθει καθόλου και την αμέσως επόμενη μέρα με ανάμικτα συναισθήματα χαράς και λύπης, αλλά και αναρίθμητες απώλειες, οι εναπομείναντες Σερραίοι συγκεντρώθηκαν στον Άγιο Γεώργιο Κρυονερίτη με κωδωνοκρουσίες και δοξολογίες.
Αν και τις πρώτες ημέρες η κατάσταση της ήταν δραματική μετά την πυρπόληση της, η πόλη ολοκληρωτικά ξαναγεννήθηκε από τις στάχτες της.

Η αιώνια Ελληνοβουλγαρική έχθρα όμως, είχε έρθει νωρίτερα στο αποκορύφωμά της το 1014 επί Βασιλείου Β’ του Βουλγαροκτόνου στην τοποθεσία του Κλειδιού (σήμερα στη Βουλγαρία), όπου ο βουλγαρικός στρατός υπέστη βαριές απώλειες.  Στο 14ο χλμ Σιδηροκάστρου-Προμαχώνα βρίσκεται το μνημείο που αποτύπωσε τη μάχη με το σύμβολο του Βυζαντίου, το δικέφαλο αετό, και στη μαρμάρινη στήλη του χαραγμένο το επίγραμμα: ΒΑΣΙΛΕΙΩ ΤΩ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙ ΜΝΗΜΟΝΕΣ ΔΕΙΝΩΝ ΑΕΘΛΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΗΣ ΤΟΔΕ ΛΑΪΝΟΝ ΕΠΙΓΟΝΟΙ ΣΤΗΣΑΝ ΔΟΞΗΣ ΑΪΔΙΟΝ

Αξιοθέατα της πόλης

Το ερειπωμένο μεσαιωνικό φρούριο στο λόφο του Κουλά στην Ακρόπολη Σερρών, που άλλοτε αγκάλιαζε με το ισχυρό του τείχος την πόλη, χρονολογείται από τον 6ο π.Χ. αιώνα. Κατά τα Βυζαντινά χρόνια συνέχισε αγέρωχο την υπεράσπιση της πόλης, όταν ο Αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς ίδρυσε τη Βυζαντινή Ακρόπολη τον 10ο μ.Χ. αιώνα, μετατρέποντάς το σε κάστρο. Τότε οι κάτοικοι της περιοχής αποκαλούνται Καστρινοί. Η εικόνα του αποτυπώνεται στη φαντασία πλέον, μέσα α¬πό τα αυτοκρατορικά χρυσόβουλα, όπου αναφέρεται η έκτασή του από τη Δύση έως την Ανατολή με μία πύλη σε κάθε κατεύθυνση και δύο επιβλητικούς πύργους, που πιθανολογείται να άγγιζαν τα 20 μέτρα ύψος έκαστος. Ο δυτικός πύργος που σώζεται, ως πύργος του Ορέστη ή του Βασιλέως χρονολογείται το 1350 και ονοματοδοτήθηκε από την επιγραφή "ΠΥΡΓΟΣ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΟΝ ΕΚΤΙΣΕΝ ΟΡΕΣΤΗΣ". Η περίοδος της Τουρκοκρατίας έδωσε στην Ακρόπολη το σημερινό της όνομα, από την τούρκικη λέξη kule, που σημαίνει πύργος και την άφησε κατεστραμμένη μετά την οριστική υποδούλωση της πόλης.
Στην πλατεία Ελευθερίας, στην καρδιά της πόλης, το Μπεζεστένι, ένα κτίριο με κεραμοσκεπή και έξι τρούλους, μετατράπηκε από παλιά σκεπαστή οθωμανική αγορά σε αρχαιολογικό μουσείο με ευρήματα όλων των εποχών της γύρω περιοχής. Πέρα από το αρχαιολογικό μουσείο, οι Σέρρες διαθέτουν και το  Λαογραφικό Μουσείο των Σαρακατσάνων.
Το αποκατεστημένο Ζιντζιρλί Τζαμί στη συμβολή των οδών Ανατολικής Θράκης και Βουρλών, είναι ακόμα ένα αρχιτεκτονικό στολίδι του παρελθόντος που επιβίωσε της πυρπόλησης. Το τζαμί των αλύσεων (15ος αρχές 16ου αιώνα), όπως ονομαζόταν μάλλον από τις αλυσίδες του πολυελαίου του, είχε άλλοτε στη θολωτή στέγη του φύλλα μόλυβδου, τα οποία κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου χρησιμοποιήθηκαν ως πυρομαχικά, και ένα μαρμάρινο ολοστόλιστο άμβωνα που διατηρείται έως σήμερα.

Εκκλησίες και μονές

Πέρα από τα Οθωμανικά μνημεία και τα τεμένη, στις Σέρρες δέσποζαν και πολλοί βυζαντινοί ναοί, οι οποίοι ως επί το πλείστον καταστράφηκαν στην πυρπόληση του 1913. Τη θέση των ναών έχουν πάρει σήμερα τα προσκυνητάρια όπως η Παναγία των Βλαχερνών, η Αγία Βαρβάρα, ο Άγιος Βλάσιος, η Αγία Επίσκεψη κ.α. Κάποιοι από τους ναούς ανακατασκευάστηκαν και αναστηλώθηκαν, όχι όμως πάντα με απόλυτη επιτυχία ως προς το αρχικό τους αρχιτεκτονικό σχέδιο. Ένας από αυτούς είναι ο ναός του Αγίου Νικολάου στο βορειοανατολικό άκρο του κάστρου του Κουλά, όπου εκκλησιάζονταν οι στρατιώτες της φρουράς του πύργου. Πρόκειται για έναν διώροφο ναό με κρύπτη που χρονολογείται από τον 12ο αιώνα. Το σημαντικότερο όμως ίσως βυζαντινό μνημείο της πόλης είναι η Παλαιά Μητρόπολη (ναός των Αγίων Θοδώρων) από τον 5ο -6 ο αιώνα, ενώ στο ναό Αγίου Γεωργίου του  Κρυονερίτη σώζονται οι, μεγάλης καλλιτεχνικής και αρχαιολογικής αξίας, εικόνες του τέμπλου: η Παναγία τη Βρεφοκρατούσα ή Παντάνασσα ( από το 1694 ) και η εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα. Λίγο έξω από την πόλη, σε μια χαράδρα του Μενοίκιου όρους και 12 χλμ ανατολικά των Σερρών, βρίσκεται η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου. Μια μονή εκπληκτικού κάλλους, περιστοιχισμένη από ψηλά τείχη, που στελεχώθηκε τα τελευταία 30 χρόνια από μια μικρή γυναικεία αδελφότητα. Το καθολικό της αποτελείται από βυζαντινές αγιογραφίες που διακρίνονται για την εκφραστικότητα και το ρεαλισμό τους, ενώ το ξυλόγλυπτο τέμπλο του χρονολογείται από το 1804. Δυστυχώς, η μονή έχασε μεγάλο αριθμό χειρόγραφων και κειμηλίων που της στέρησε η Βουλγάρικη λεηλασία του. Λίγο πιο ανατολικά, στο όρος Παγγαίο, μια ακόμη μονή με σπάνιες αγιογραφίες, δεσπόζει σε ύψος 753μέτρων. Είναι η Ιερά Μονή της Παναγίας Εικοσιφοινίσης, πολυπαθούσα και συλημένη από τις επιδρομές Τούρκων και Βούλγαρων, με καίρια όμως συμβολή στην Ελληνική Επανάσταση και στην Παιδεία.

Τουρισμός στην πόλη

Η πόλη των Σερρών, πέρα από πλούσια ιστορία, είναι και μια πόλη με «πράσινη συνείδηση». Το ενδιαφέρον της για καλύτερα περιβαλλοντικά αποτελέσματα, για πράσινη ανάπτυξη και οικονομία της έδωσε το εισιτήριο για υποψηφιότητα «Ευρωπαϊκού Πράσινου Φύλλου» για το 2016, ανάμεσα σε άλλες δέκα ευρωπαϊκές πόλεις. Η οικολογική της έγνοια εναρμονισμένη απόλυτα με την πλούσια φύση της. Λίγο έξω από την πόλη, και 3 χιλιόμετρα περίπου ανατολικά, βρίσκεται ο γραφικός οικισμός του Αγίου Ιωάννη. Πανύψηλα πλατάνια, τρεχούμενα νερά σε μικρούς καταρράκτες και λιμνούλες συνθέτουν έναν μικρό παράδεισο και μια ανάσα δροσιάς για την πόλη. Το πολύτιμο αγαθό που ρέει πλούσια στην περιοχή προέτρεψε τους ιθύνοντες της να οργανώσουν μια ακόμα εκδήλωση σεβασμού προς το περιβάλλον για την αναγνώριση της σημαντικότητας του υδάτινου στοιχείου στη ζωή του τόπου. Έτσι, στις 27 Μαΐου του 2016, οργανώθηκε η πρώτη «Γιορτή Νερού», που στη διάρκεια του τριήμερου εορτασμού της πλαισιώθηκε από διάφορα διαδραστικά παιχνίδια και πειράματα γύρω από την όμορφη λίμνη και έκλεισε με μια παραλίμνια συναυλία.

Η πόλη αντλεί οξυγόνο και ζωή από δύο πνεύμονες. Ακόμη πιο κοντά της και πάλι από τη δυτική πλευρά, σε 2μιση περίπου χιλιόμετρα, απλώνεται η κοιλάδα των Αγίων Αναργύρων. Μια κατάφυτη περιοχή με μια ιδιαίτερα προσεγμένη τεχνητή λίμνη, και πλούσιες αθλητικές εγκαταστάσεις συνθέτουν μάλλον μια μικρογραφία πάρκου ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Την περιφραγμένη λίμνη στολίζει ένα σιντριβάνι εμπνευσμένο από τη φύση με νερό που ξεπηδάει μέσα από μεγάλες στριμωγμένες πέτρες. Το σκηνικό πλαισιώνουν δρομάκια γύρω από το νερό που προσφέρονται για περιπάτους και για ποδηλατοδρομίες, αλλά και κιόσκια, όπου μπορεί ο επισκέπτης να ξαποστάσει απολαμβάνοντας τη φύση. Το κλειστό κολυμβητήριο και το κλειστό γυμναστήριο της περιοχής προσφέρονται για κάθε είδους αθλοπαιδιές, όπως ποδόσφαιρο, μπάσκετ και τένις. Στα νερά της λίμνης μπορεί ίσως να βουτήξει κανείς μια φορά το χρόνο, όταν στον Αγιασμό των Υδάτων γίνεται εκεί η ρίψη του Τιμίου Σταυρού. Εδώ, η φύση συνδυάζεται και με κάθε είδους διασκέδαση, αφού μπορεί κανείς να βρει από καφετέριες και ταβέρνες έως κέντρα διασκέδασης και bars αλλά και θερινά σινεμά.

Και για να ανέβει η αδρεναλίνη, οι Σέρρες έχουν φροντίσει να διαθέτουν ένα από τα καλύτερα αυτοκινητοδρόμια της Ευρώπη και ταυτόχρονα το μεγαλύτερο στα Βαλκάνια. Πίστες από κονσόλες αγωνιστικών ηλεκτρονικών παιχνιδιών, παίρνουν αληθινές διαστάσεις σε έναν χώρο 1000 στρεμμάτων με προδιαγραφές και επίπεδο μέχρι Formula 3,  στη νοτιοδυτική πλευρά της πόλης. Οι τεχνικές και κατασκευαστικές προδιαγραφές του αυτοκινητοδρομίου παρέχουν τη δυνατότητα διοργάνωσης αγώνων εθνικού και διεθνούς επιπέδου αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών, αλλά και χρήση της πίστας από τους επισκέπτες για ελεύθερη προπόνηση ή και οδήγηση ενός supercar.

Γιορτή και σχόλη!

Ένας τόπος ποτισμένος από την παράδοση και τα έθιμα που φροντίζει να τα τηρεί έως σήμερα. Ένα ταξίδι, στον πολιτισμό και στις ρίζες του, που προσφέρεται μέσα από τις τοπικές γιορτές και τις παραδόσεις της περιοχής.

Στο κεντρικό σημείο του νομού και νότια της πόλης των Σερρών βρίσκεται το χωριό της Αγίας Ελένης. Είναι εκεί που οι κάτοικοι του νησιού έπλεξαν επιδέξια θρησκευτικούς θρύλους με αρχαίες Διονυσιακές λατρείες σε μια μάλλον παγανιστική βάση.

Αν και το έθιμο των Αναστενάρηδων έχει σχεδόν διχάσει τη γνώμη της εκκλησίας, γιορτάζεται δύο φορές το χρόνο στο μικρό χωριό στις 20 και 21 Μαΐου με τον εορτασμό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, αλλά και στο μικρό χειμωνιάτικο πανηγύρι 17 και 18 Γενάρη, την παραμονή και την ημέρα της γιορτής του Αγίου Αθανασίου.

Στα «Αναστενάρια» της Αγίας Ελένης, οι μυημένοι πυροβάτες πατούν ξυπόλητοι στα αναμμένα κάρβουνα ενώ χορεύουν εκστατικοί κρατώντας στα χέρια τους μικρά τάματα των εικόνων που έχουν παραλάβει από τον αρχιαναστενάρη.

Ακόμα ένα εύθυμο έθιμο αναβιώνει σε διάφορα χωριά του νομού Σερρών γύρω από την πόλη. Από αρχαιοτάτων χρόνων μέσα από διάφορες γιορτές στη χώρα μας η γυναίκες διεκδίκησαν την κατεξοχήν μέρα «ελευθερίας» τους. Εμπνευσμένη μάλλον από τα Θεσμοφόρια των Αθηνών και με προέλευση από τη Θράκη, οι κοινότητες Μονοκλησσιάς, Νέας Πέτρας και Άνω Καμήλας γιορτάζουν κάθε χρόνο στις 8 Ιανουαρίου το έθιμο της Μπάμπως ή τη Βρεξούδα, που έχει επικρατήσει ως «Γυναικοκρατία». Είναι η μέρα που οι παντρεμένες γυναίκες των χωριών μαζεύονται με χορούς και τραγούδια στις πλατείες,  μεταφέροντας εκεί την γηραιότερη του χωριού, η οποία ήταν συνήθως η μαμή (εξού και το «Μπάμπω»), προκειμένου να της προσφέρουν δώρα για την σημαντική προσφορά της. Καθιερωμένη ως μέρα χειραφέτησης των γυναικών, απαγορεύει ρητώς την κυκλοφορία των ανδρών, οι οποίοι «κινδυνεύουν» να καταβραχούν σε περίπτωση που πλησιάσουν, και στη χειρότερη περίπτωση να χάσουν κάποιο ρούχο τους που θα δημοπρατηθεί στη συνέχεια της γιορτής! Με την αντιστροφή των ρόλων που επιβάλλει η μέρα, οι άντρες θα πρέπει να ολοκληρώσουν τις δουλειές του σπιτιού, ενώ οι γυναίκες θα διασκεδάζουν πίνοντας κρασί, χορεύοντας και τραγουδώντας σκωπτικά τραγούδια.

Φυσικά, δε θα μπορούσε να λείπει και ο παραδοσιακός εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας, όπου στη Μεσορράχη Σερρών, 3 χιλιόμετρα ανατολικά της Νέας Ζίχνης, το πέταγμα του χαρταετού πραγματοποιείται με μορφή διαγωνισμού σε μια γιορτή με παραδοσιακή  μουσική και χορούς, συνοδεία νηστίσιμων εδεσμάτων και παραδοσιακής σαρακοστιανής φασολάδας.

Η μεγάλη τέχνη του λαού μας στην διατήρηση της πολιτισμικής ταυτότητας του έχει κατορθώσει να περνά στη σφαίρα της αιώνιας μνήμης του ακόμα και τραγωδίες με μορφή εορτασμών. Κάθε χρόνο και συγκεκριμένα στα τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου, στη Νιγρίτα Σερρών γιορτάζονται τα «Γερακίνεια». Πρόκειται για την αληθινή ιστορία που αφηγείται το γνωστό δημοτικό τραγούδι με την όμορφη κοπέλα που στην προσπάθειά της να αντλήσει νερό από το πηγάδι, έπεσε μέσα. Το πηγάδι που σώζεται ακόμα στην περιοχή, συμμετέχει στην αναπαράσταση της πτώσης της Γερακίνας, που στη μνήμη της διοργανώνεται γλέντι με παρουσίαση χορευτικών προγραμμάτων και παραδοσιακών εδεσμάτων.

Γαστρονομία-Νυχτερινή διασκέδαση

Η γαστρονομία εφάμιλλη της ιστορίας του τόπου, έχει βασιστεί σε παραδοσιακές συνταγές που πέρασαν από γενιά σε γενιά.
Η Σερραΐκή μπουγάτσα με τη συνταγή της να έχει ρίζες στην εποχή του Βυζαντίου, και συγκεκριμένα από την Κωνσταντινούπολη, αποτελεί γευστική εμπειρία. Η τούρκικη λέξη «πογάτσα» είναι παραφθορά της ιταλικής λέξης «foccacia» που σημαίνει γλυκιά πίτα, όμως αυτό δεν την περιόρισε ποτέ μόνο στη γλυκιά της εκδοχή.

Άλλο ένα παραδοσιακό γλυκό, μεταξύ πολλών άλλων, είναι ο ακανές. Ένα λουκούμι τυλιγμένο σε άχνη ζάχαρη, που μοιάζει αρχικά συνηθισμένο, όμως το λεπτό άρωμα κατσικίσιου βουτύρου και το εσωτερικό καλοψημένο αμύγδαλο, του χαρίζουν ξεχωριστή ταυτότητα.

Η τέχνη των Σερραίων δεν περιορίζεται μόνο σε γλυκές επιλογές, καθώς η υψηλή θέση που κατέχει στην κτηνοτροφία, προσφέρει επίσης εξαιρετικής ποιότητας κόκκινο και λευκό κρέας. Παραδοσιακά ταβερνάκια ξεπηδούν μέσα στα στενά της πόλης και στην όμορφη πλατεία Ελευθερίας με τα κυκλικά σιντριβάνια, όπου μπορεί κανείς να γευτεί τις σπεσιαλιτέ της περιοχής. Μετά τις απογευματινές ώρες, οι δρόμοι και η πλατεία των Σερρών ζωντανεύουν ακόμα περισσότερο. Στην καταπράσινη κοιλάδα των Αγίων Αναργύρων, μόλις δυόμισι χιλιόμετρα έξω από την πόλη, κάτω από τα αιωνόβια πλατάνια και με θέα τη γαλήνια τεχνητή λίμνη, υπάρχουν διάφορα εστιατόρια και clubs για κάθε γούστο, γεμάτα με κόσμο. Εναλλακτική επιλογή, για πιο απογευματινές ή μεσημεριανές ώρες, το γραφικό χωριό του Αγίου Ιωάννη με τις ταβέρνες ανάμεσα στα τρεχούμενα νερά και τους καταρράκτες.